MAPJES DE ZILVEREN SPIEGEL
EW
![]() |
|
MAPJES DE ZILVEREN SPIEGELDe aankoop van de week is deze keer een mapje. Een mapje met daarin de vijf eerste kaarten uit de serie De Zilveren Spiegel met illustraties van Wim van Nieuwenhoven Jr. Hierboven een afbeelding van de voorkant van het mapje. Hieronder een afbeelding van de achterkant van het mapje. Het mapje had ik nog nooit gezien, de vijf prentbriefkaarten die er in zitten zijn wat bekender. Meer informatie over dit mapje, en de andere vijf mapjes die de serie compleet maken, is terug te vinden in Prentbriefkaarten Magazine 158, wat later deze maand verschijnt.
EW
1 Opmerking
Kunstenaar en illustrator Bernard Leemker Clowntjes-series Biografie Bernard Leemker is geboren als Bernardus Hendericus Josefus Leemker in Groningen op 8 oktober 1899. Hij is de zoon van de lithograaf Hermannus Henricus Leemker en Johanna Maria Omloo. In oktober 1913 verhuist het gezin van Groningen naar Den Haag. Het gezin bestaat op dat moment uit beide ouders, vijf dochters en twee zonen. Bernard Leemker is de oudste zoon. In Den Haag heeft hij zichzelf opgeleid tot schilder, illustrator en reclametekenaar. Onderwerpen in zijn werk waren onder meer de Spaanse cultuur, biljartspelers en clowns. Geïnspireerd door de schilders Piet van der Hem en Willy Sluiter ontwikkelde hij een eigen karakteristieke stijl. Ook schilderde hij havengezichten landschappen en rivierlandschappen. Hij overleed in 1990 in Den Haag. Hij maakte illustraties voor legpuzzels, kranten, bordspellen, prentbriefkaarten, kleurboeken, tijdschriften en affiches. Hij is overleden in 1990 in Den Haag. Tentoonstelling Van 26 september tot en met 17 oktober 1942 had Bernard Leemker een tentoonstelling in Kunsthandel De Bron in Tilburg; samen met de kunstenaars M.H. Mackenzie, L. Stutterheim, Jan Korthals en Pleun Betist. Een recensie in de Nieuwe Tilburgsche Courant van 30 september 1942 beoordeelt zijn werk als volgt: “Bernhard Leemker tenslotte, exposeert met figuurschilderijen, die zonder uitzondering origineel van opzet zijn en getuigen van een voorliefde voor kleurrijke composities. Het doek „Spaansche fruitmarkt" b.v. zou men kunnen beschouwen als een stilleven met origineelen achtergrond van gebouwen en figuren, want de nadruk wordt hier gelegd' on de uitgestalde vruchten in een fruitkraam. "Markt te Middelburg" legt den nadruk op de figuren van eenige Zeuwsche boerinnen in hun typische kleederdracht. Ook hier treft de verdienstelijke achtergrond, die op gave wijze harmonisch ineenvloeit. Prentbriefkaarten Het oeuvre van Bernard Leemker op prentbriefkaarten is niet erg groot, maar wel origineel en humoristisch. Op één na zijn alle kaarten onderdeel van Clowntjes-Series: vier groot-formaat kaarten uitgegeven in of vlak na de Tweede Wereld oorlog door Dorco (G.C.T. Van Dorp & Co.) in Den Haag en vier series van zes kaarten elk van klein formaat, getiteld De fietstocht, de schaatstocht, De schilders en Een dag uit vissen. Op één kaart uit de serie De schilders staat als uitgever Stichting Blindengeleidefonds voor Wolfhonden in Arnhem. De series van 6 kaarten kosten 1 gulden per serie. De groot formaat kaarten zijn gedrukt door Brouwer & Co. uit Delft (K 706), een van de kaarten uit de serie De Fietstocht heeft in postzegelvak het kennummer K 744 van drukkerij De IJsel (Borst) uit Deventer. Van de tweede en laatste serie zijn ook kleurboeken verschenen: Het Clowntjes Kleurboek. Een dag uit vissen en De Schaatstocht. De uitgever is Dorco uit Den Haag. De inhoud bestaat uit drie kleurenplaten en zes zwart-wit platen om zelf in te kleuren.
Twee series Alle kaarten van klein formaat die zijn beschreven, zijn in 1952 of later door de post verstuurd. De titels zijn in de nieuwe spelling. De ene kaart van De Fietstocht met K-nummer K 744 is van in of vlak na de oorlog. Vrijwel zeker is dit een oudere serie, dan die uit de jaren 50. Een advertentie in de Encyclopedie van de Nederlandse Prentbriefkaart in de oude spelling bevestigt deze veronderstelling. De tekst van de advertentie luidt: “Weer leverbaar onze unieke Clowntjes Prentbriefkaarten No. 90140 4 series à 6 kaarten, getiteld De Schilders De Schaatstocht Een dag uit Visschen De Fietstocht met geestige voorstellingen naar ontwerpen van Bernard Leemker Minimum afname 150 stuks per serie Prijs f. 5,- per 100 stuks Detailverkoopprijs f. 0,10 per stuk G.C.T. van Dorp & Co. N.V. Prinsegracht 83/85 – ’s-Gravenhage Kantoorbehoeften - Tekenmaterialen - Spelen” De titel van de derde serie staat in deze advertentie nog in de oude spelling. Volgens Haverkate is deze eerste serie verschenen in 1946. Art Unlimited. De enige andere kaarten die van hem bekend is, is een repro van een affiche voor Drie Hoefijzers Bier, uitgegeven door Art Unlimited onder nummer A9298. Bekijk de PDF met alle figuren. Bronnen
Mapje met “Keep Calm and Carry On” Het mapje is een doosje met een venster dat 32 kaarten bevat met de afmetingen 100 mm x 140 mm. De titel is POST CARD. Verder zijn er geen gegevens vermeld, wel staan er afbeeldingen van 45 kaarten op het mapje, waarvan 19 kaarten in het mapje voorkomen. Drie kaarten op het mapje hebben de tekst Keep Calm and Carry On. Dit is een Engelse poster uit 1939 en heeft te maken met het uitbreken van de oorlog. Alle afbeeldingen die op het mapje voorkomen, zijn ook bekend als prentbriefkaart, vergelijkbaar met de kaarten uit het mapje. Zeer waarschijnlijk zijn deze kaarten ook afkomstig uit mapjes.
De adreszijde is vrij typisch met 6 vierkante vakjes links boven (in gebruik voor de datum), een postzegelvakje als een blanco postzegel en vijf adreslijnen van gelijke lengte. De achtergrond kleur van de adreszijde geeft de suggestie dat het om een oude beduimelde kaart gaat. Reconstructie Op basis van het afgebeelde mapje met inhoud en enkele bronnen op internet, kunnen drie mapjes als bron voor de omslag gereconstrueerd worden, het zijn een mapje met “Keep cal mand carry on”, Amerikaanse oorlogsfoto’s en -posters, strip- en gamefiguren. Dan blijven er van de 45 nog 10 over. Acht er van zijn reclameaffiches van onder meer Coca Cola, American Weekly, Vespa en Dubble Bubble Gum, de andere twee zijn van The Beatles and Michael Jackson. Vermoedelijk gaat het om twee verschillende mapjes en komt het totaal aantal mapjes op vijf stuks met 32 kaarten per mapje. Als losse kaarten zijn ook bekend foto’s van de Rolling Stones, Elvis Presley en Bob Dylan. En kaarten met reclameaffiches voor Budweiser Lager Beer en Grafoni Columbia. Lees het verhaal met alle afbeeldingen in de PDF. Bronnen
Uitgeverij Tango en Cocktail Comix
Uitgeverij Tango in Leiden gaf in 1973 een mapje met 12 prentbriefkaarten uit van 12 striptekenaars (zie tabel 1). Van tien kaarten is de striptekenaar bekend, van 2 kaarten zijn de tekenaars niet bekend. Het ontwerp van de adreszijde is gezien het postzegelvak geheel of gedeeltelijk van Joost Swarte. Uitgeverij Tango In juli 1973 is Uitgeverij Tango, onderdeel van A.W. Sijthoff's Uitgeversmaatschappij N.V. opgericht. Juli. De uitgeverij heeft maar kort bestaan, want in 1975 is A.W. Sijthoff's Uitgeversmaatschappij B.V. als productgroep ondergebracht bij Samsom Uitgeverij B.V. te Alphen a/d Rijn en is Uitgeverij Tango opgeheven. Tango is, net als Sijthoff, gevestigd in de Doezastraat 1 te Leiden en regelmatig aangeduid als ‘die wilde dochter van de ouwe Sijthoff’. In de korte periode van haar bestaan profileerde Tango zich met een zeer gevarieerd, controversieel, en ludiek fonds. Spraakmakende titels waren Fred Haché Show-boek (1973) van Wim T. Schippers en Gied Jaspers en “Aan die vuile viezeriken van de VPRO... en andere vrolijke brieven”, een bloemlezing uit de brieven die de VPRO kreeg naar aanleiding van haar Barend Servet-shows. Ook gaf Tango een serie van zeven delen van Eric de Noorman uit van Hans G. Kresse (heruitgaven) en Horre, Harm en Hella geschreven door Andries Brandt. Hij is bekend van Nederlandse krantenstrip en tekststrip met dezelfde naam van de Toonder Studio’s. Cocktail Comix Op de adreszijde van de kaarten uit het mapje staat in vier talen “Leest Cocktail Comix”. Dit is de titel van een stripboek van Joost Swarte met bijdragen van negenn striptekenaars, eveneens uitgegeven door Tango in 1973. Op de omslag van Cocktail Comix staat "Stuntelaars, schelmen, spotvogels, stakkers & spionnen samengebracht in 'n scala van strips door Bill Bodewes, Harry Buckinx, Evert Geradts, Ever Meulen, Peter Pollmann [Peter Pontiac], Marc Smeets, Armand Stijnen, Joost Swarte en Willem". Alleen Aart Clerkx van de kaart met Aat van Ramp komt niet in bovenstaand lijstje voor. En over de auteur Willem is enige verwarring. De KB noemt Willem als illustrator van het boek, maar verbindt dat aan de striptekenaar Willem Verburg die niet bekend is als tekenaar van een kaart. Echter de tekenaar Bernard Holtrop, die zijn werk ondertekent met Willem, is een van de tekenaars van de prentbriefkaarten. Lees het blog met alle afbeeldingen in de PDF. Bronnen
Japanse autofabrikant Toyota
De kaart hoort mijn inziens zeker thuis in een verzameling auto-kaarten, al is het de adreszijde die daarbij de doorslag geeft. Het is een reclamekaart met een frankeermachinestempel uit Leidschendam uit het jaar 1976. Een deel uit de gedrukte brieftekst maakt duidelijk waarom op de beeldzijde een bos bloemen staat “Deze tuil bloemen afgebeeld op deze kaart maar vergroot tot poster ligt 9, 10 en 11 september a.s. voor u klaar in onze showroom ter herinnering aan het rijke boeket Toyota’s dat u daar heeft gezien.” De brief is ondertekend door Louwman & Parqui Binkchorstlaan 174. Den Haag Veursestraatweg 280, Leidschendam Toyota Dealer. Louwman en Parqui halen in 1964 de eerste Toyota naar ons land. De auto is van het type Crown, in 3 uitvoeringen: Crown, Crown demi de luxe en Crown de luxe. De Toyota Crown is een automodel dat geproduceerd wordt door de Japanse autofabrikant Toyota sinds 1955. Sakichi Toyoda (1867-1930) was de grondlegger van de Toyota-fabrieken. In 1933 start zijn zoon Kiichiro een autoafdeling binnen de weefmachinefabriek van zijn vader. In 1937 wordt de Toyota Motor Corporation opgericht. Let op Toyota in plaats van Toyoda. Om Toyota te schrijven in het Katana-schrift heb je acht penseelstreken nodig en dat brengt volgens japanners geluk. Bronnen Frans Jacobs, 2023. Hoe de Toyoda-familie de basis legde voor Toyota. Autoweek. Planetarium in Franeker
Op 19 september 2023 is het Eise Eisinga Planetarium in Franeker is door Unesco uitgeroepen tot werelderfgoed. Het Koninklijk Eise Eisinga Planetarium is een uitstekend voorbeeld van een technologisch ensemble dat een bewegend schaalmodel van het zonnestelsel toont zoals dat bekend was aan het eind van de achttiende eeuw. Het illustreert duidelijk een bijzonder moment in de geschiedenis van de wetenschap en in het begrijpen van het heliocentrische model van het zonnestelsel (toelichting Unesco). Het planetarium is één van de kleinste gebouwen op de werelderfgoedlijst, waar in totaal meer dan duizend monumenten op staan. Het planetarium is tussen 1774 en 1781 vervaardigd door de Friese wolfabrikant en amateurastronoom Eise Eisinga en is daarmee het oudst werkende planetarium ter wereld. Eisinga bouwde het planetarium in zijn woning in Franeker. Het astronomisch uurwerk, aangedreven door een slingeruurwerk, is in de woonkamer gebouwd. Het geeft een actueel beeld van de posities van de zon, de maan, de aarde en de vijf andere planeten die destijds bekend waren. Er zijn vele prentbriefkaarten uitgegeven van het planetarium in Franeker. De afgebeelde kaart is omstreeks 1900 uitgegeven door Westerbaan’s boekhandel in Franeker. Hertogelijk Slot in Schwerin (Stadzijde)
De drukkerij en uitgever E. de Bont & Zoon in Rotterdam gaf circa 1900 een kaart uit van het hertogelijk slot in Schwerin (Mecklenburg). Op zich is het opmerkelijk dat een Nederlandse uitgever een kaart uitbrengt van een stad in het buitenland. Maar in dit geval is de aanleiding voor deze uitgave wel voor de hand liggend. Want op 16 oktober 1900 deelt Koningin Wilhelmina haar verloving met Zijne Hoogheid Hertog Hendrik van Mecklenburg-Schwerin aan. Opmerkelijk is wel dat dit voor zover bekend de enige prentbriefkaart is die E. de Bont & Zoon heeft uitgegeven. Prins Hendrik Prins Hendrik de echtgenoot van Wilhelmina komt uit een aanzienlijk Duits geslacht, verbonden aan het afgebeelde slot in Schwerin. In het krantenbericht over de verloving staat de volgende tekst: “Hertog Heinrich, Wladimir, Albert, Ernst van Mecklenburg-Schwerin werd 19 April 1876 te Schwerin geboren. Hij is luitenant à la suite van het Pruisische garde-jagerbataljon, à la suite van het regiment fuseliers van Mecklenburg no. 90. Hij is de zoon van Hertog Frederik Frans II en de Groothertogin douairière Marie, geboren Prinses van Schwarzburg. De oom van den tegenwoordigen Groothertog van Mecklenburg-Schwerin, hertog Johann Albert, is gehuwd met prinses Elisabeth van Saksen-Weimar, dochter van Prinses Sophie der Nederlanden, de vorstin, die den groothertog van Saksen jaarlijks op zijn reis naar Scheveningen vergezelt. De aanstaande Prins-Gemaal is de halve broer van dezen hertog Johann Albert. Om dit te verklaren, dient men te weten, dat de Prins-Gemaal een kind is uit het derde huwelijk van den grootvader van den regeerenden groothertog.” Prins Hendrik groeide op in het slot van Schwerin, maar ging later op zich zelf wonen in een villa in Schwerin. Tijdens de november-revolutie van 1918 is het vorstenhuis Mecklenburg-Schwerin afgezet. Werkbezoek Willem-Alexander en Maxima In 2019 brengen koning en koningin een bezoek aan Schwerin. Na kennismaking met de minister-president gaat het gezelschap naar de oranjerie van het voormalige groothertogelijke slot in Schwerin, dat als een sprookjesachtig kasteel aan de rand van het historische stadscentrum is gebouwd. Van de oorspronkelijke inventaris van het slot is niet veel over, mogelijk bevindt zich in Paleis Het Loo meer dan in Duitsland. Toen Hendrik een villa in Schwerin betrok, nam hij stoelen mee uit het slot. Vlak voor zijn huwelijk met koningin Wilhelmina, in 1901, laat hij de inboedel van zijn villa naar Het Loo overbrengen. Indrukwekkend is de lijst met wat uit Schwerin naar Apeldoorn is: opgezette krokodil, apenschedels, prenten en schilderijen, maar ook de eikenhouten stoelen met leren bekleding, versierd met het wapen van het groothertogdom, afkomstig uit het Slot. Prentbriefkaart De kaart van E. de Bont heeft een vrij uitzonderlijke vormgeving. De twee zwarte randen links en onder de foto geven het effect van een derde dimensie. De gebruikte foto is zeer waarschijnlijk door een Duitse fotograaf gemaakt. Er zijn veel oude Duitse kaarten die grote gelijkenis vertonen met de Nederlandse kaart, maar op één na ontbreken de vier zwanen in het water voor het slot. Die ene kaart is een maneschijnkaart van de uitgever Wilhelm Greve Postkarten-Verlag, Berlin S.W. Bronnen
Lodewijk van Duuren Heinr. Weisweiler, Düren
Op een Duitse kaart met een fantasie-afbeelding is op de adreszijde een blauwe opdruk Briefkaart. geplaatst en geheel links de opdruk: Leverancier Heinr. Weisweiler, Düren Rheinland. Bij leverancier denk je in eerste instantie aan een reclamekaart, maar bedoeld is uitgever Heinrich Weisweiler uit de Duitse plaats Düren. Het betreft hier een in Nederland geïmporteerde kaart die in 1901 is verstuurd van Schiedam naar Goes. De Duitse fantasiekaart is door een overdruk bruikbaar gemaakt voor de Nederlandse markt. Er zijn echter ook twee prentbriefkaarten bekend van Heinr. Weisweiler met het woord Briefkaart boven de adreslijnen. De een met het portret van Prins Hendrik van Mecklenburg-Schwerin en de ander met portretten van Koningin Wilhelmina en Prins Hendrik. Op beide kaarten staat de tekst “Eenigste Leverancier voor Holland Heinr. Weisweiler, Düren (Rheinland).” Het totaal aantal kaarten dat van deze uitgever bekend is, is niet bijster groot, naast de drie bovengenoemde kaarten is er ook nog een Duitse kaart van een hotel in Essen a.d. Ruhr bekend. Boekenlegger In de collectie Brieven en Documenten van het Van Gogh Museum (b 5269 V/1994), bevindt zich een boekenlegger, waarop de achterzijde een bijbeltekst uit Spreuken en de naam Theo staat. De boeken is aan de Theo van Gogh, de broer van Vincent toegeschreven. Opvallend aan deze boekenlegger is dat de randversiering qua uitvoering geheel overeenkomt met de randversiering van de kaart van Heinr. Weisweiler. Deze boekenlegger is zeer waarschijnlijk van dezelfde drukker als de kaart en misschien ook wel van dezelfde uitgever. Lees het blog in de PDF met alle afbeeldingen. Lodewijk van Duuren Kaart met reclame voor Delpher
In de openbare bibliotheek van Leiden lag vrijdag j.l. een stapeltje kaarten met een afbeelding van een krant met de titel op de beeldzijde “Ontdek het verleden Begrijp het heden”. Op de adreszijde staat linksboven een QR-code en de tekst: “Lees op delpher.nl over vrouwenrechten in de krant van 1970”. Delpher Delpher is een website ontwikkeld en wordt beheerd door de Koninklijke Bibliotheek, die hiervoor samenwerkt met diverse bibliotheken en instellingen. De teksten komen uit de collecties van diverse wetenschappelijke instellingen, bibliotheken en erfgoedinstellingen. Momenteel vind je hier ruim 1 miljoen boeken, ruim 1,7 miljoen kranten (waaronder de eerste Nederlandse krant uit 1618), 12 miljoen tijdschriftpagina’s en 1,5 miljoen radiobulletins. Kaart Op de kaart staat behalve de krantenkop Dolle Mina’s willen „baas in eigen buik zijn”, 24e jaargang no. 273 en maandag 16 maart 1970. Volgens Delpher zijn er tien verschillende kranten met berichten over de actie van Dolle Mina’s. Alleen het Algemeen Handelsblad heeft deze titel boven het bericht staan en ook het jaargang en nummer komen overeen met deze krant. De overige tekst op de kaart is onleesbaar en de titels “Primeur” en “Het weer vandaag” komen niet in de echte krant voor. Boomerang Bij enig speurwerk naar het jaar van uitgifte van deze krant, blijkt dat de kaart er één uit een serie van vier Boomerang-kaarten uit 2022 is. De nummers van alle vier kaarten is P10-22. De kaart uit de bibliotheek is zeer waarschijnlijk ook een Boomerang kaart, maar alleen het gedeelte linksboven op de kaart is blijven staan, en verder niet het logo en nummer van de Boomerang-kaart. Heeft de Koninklijke Bibliotheek of Boomerang wellicht deze “anonieme” kaarten aan openbare bibliotheken geleverd. Lees de PDF met alle afbeeldingen Fotograaf Ir. W. Voerman
Willem Voerman, Hattem Willem Voerman stuurt vanuit Hattem in 1936 een nieuwjaarskaart naar de familiehonig in Huizen (N.H.) met een adreswijziging. Het nieuwe adres is Polluxstraat 15 in Hilversum. Op de nieuwjaarskaart met een foto van pijlkruid staat op de adreszijde: 136. PIJLKRUID Foto: Ir. W. Voerman. Willem Voerman is de jongere broer van Jan Voerman Jr., de tekenaar van de bekende plaatjes van een aantal Verkade-albums. Willem Voerman is geboren te Hattem op 28 juni 1894. Hij woonde en werkte in Hattem, Delft, Hilversum, Bilthoven en vanaf 1959 in Epe. W. Voerman is overleden te Apeldoorn op 20 maart 1968. Als kunstenaar is hij aquarellist, tekenaar, keramist, kunstnijveraar en schilder. Vormde zich als tekenaar, schilder en aquarellist zelf, kreeg les van Luigi de Lerma in keramiek. Onderwerpen zijn landschappen, stadsgezichten en architectuur (molens). Alle gegevens duiden op Willem Voerman als fotograaf van een grote serie ansichtkaarten uit heel het land, maar geen enkele bron noemt hem als fotograaf. Willem Jan Voerman, Zwolle Tot ik de kaart met Willem Voerman uit Hattem als afzender vond, leek mij Wim (Willem Jan) Voerman (1896-1963) de fotograaf van deze kaart. Aanvankelijk was hij inspecteur bij een verzekeringsmaatschappij. In januari 1927 vestigde hij zich in Zwolle als fotograaf aan Groot Weezenland 6 en was tot 1960 in Zwolle werkzaam als fotograaf. In de jaren dertig maakte Wim Voerman diverse opnamen van stadsgezichten in Zwolle en een serie lantaarnplaatjes van het interieur van de Ambachtsschool aan de Hortensiastraat. In de telefoongids van 1950 staat als zijn activiteit: “foto, kino, projectieb.[-eelden]”. Wim Voerman heeft voor zover bekend geen ingenieurstitel en daarom schrijf ik de bovenstaande serie kaarten toe aan ingenieur, kunstenaar en fotograaf Willem Voerman (1894-1968). Prentbriefkaarten De serie kaarten van Ir. W. Voerman zijn echte fotokaarten, waarvoor gebruik is gemaakt van fotopapier met onder de deelstreep een kleine driehoek. Mogelijk is dit papier van de Belgische firma Gevaert. De witte rand om de foto is onregelmatig gekarteld. Sommige kaarten zijn genummerd en andere niet. Het laagst bekende nummer is 136 (pijlkruid), het hoogste 6141 (Delft). Bronnen
Muziek- of fonokaarten in oude kranten van 1904, 1912 en 1929
Limburger koerier 16 november 1904 FRANKRIJK. Nieuwe briefkaarten. Eene briefkaartennieuwigheid wil eene Fransche firma in den handel brengen. Op eene gewone prentbriefkaart is een zeer dunne, doorschijnen de laag gelatine aangebracht, die voor een grammofoon toebereid is. In het midden van de kaart is een gat, waarmede men deze op de gewone manier aan den fonograaf of grammofoon kan bevestigen. Men kan deze uitvinding natuurlijk niet direct veroordeelen, maar men kan wel aannemen, dat deze nieuwigheid niet veel tot verspreiding van goede muziek zal bijdragen, want de ervaring, die men opgedaan heeft met muziekautomaten en grammofoons, leert dat deze bij voorkeur het aantal straatdeuntjes doen vermeerderen. Een Engelsch blad raadt den politieken candidaten aan om door middel van deze briefkaarten hunne kiezers de verkiezingsredevoeringen te doen toekomen. Zutphensche Courant 4 april 1912 Gemengd Nieuws. De muziek-briefkaart. Het nieuwste op ’t gebied der muziek zijnde „muzikale” prentbriefkaarten. De prentbriefkaart is met een uiterst dun caoutchouc laagje bedekt, „past in elke grammofoon” en brengt niet minder dan 3000 verschillende aandoenlijke, plechtige of vroolijke nummers binnen het bereik van iedereen die een grammofoon heeft. Nog een stap verder en de briefkaart brengt ons met de muziek ook de film, „passend in elke cinema” en we behoeven maar ’t een of ander machine af te draaien om voor 5 cent het hoogste op dit gebied in onze huiskamer te vertoonen. Musical Opinion and Music Trades (September 1929) 1) Messrs. Raphael Tuck are responsible for an amusing and interesting innovation in the shape of gramophone record picture postcards. Measuring 3-inch, these discs play for one minute and cost 3d each. Several series are already available, and I have heard admirable demonstrations of „Auld Lang Syne“, „Ye Banks and Braes“, „Annie Laurie“, „Bonnie Banks of Loch Lomond“. Besides these songs there are orchestral records and cornet and saxophone solos. One immediate result of these postcards has been the installation of portable gramophones in the smaller stations to demonstrate them!
Paris pittoresque – Het straatleven in Parijs Een bekende en dure serie van meer dan 40 kaarten heeft als titel “Momentopname uit het Amsterdamsche Straatleven”. Ook van Parijs, de hoofdstad van Frankrijk bestaat een vergelijkbare serie. Tante Heiltje stuurt op 19 augustus 1902 een prentbriefkaart met een on-Nederlands tafereel naar Annie Bolle in Driebergen. Het lijkt in eerste oogopslag een Frans straatbeeld met het “Diners-Soupers” op de luifel boven het terras. Op de beeldzijde staat links onder op een schildje PVK Z en het nummer 6171. De letters PVK Z zijn een afkorting van Postkarten-Verlag Künzli in Zürich. Künzli heeft ook kaarten van ’s-Gravenhage uitgegeven met hetzelfde schildje links onder. De verstuurde kaart heeft geen titel, mogelijk om deze kaart ook in Nederland te kunnen verkopen. Een zwart-wit kaart met de titel Paris pittoresque en Marchande d’oranges, uitgegeven door Künzli frères heeft namelijk dezelfde afbeelding (een koopvrouw met sinaasappels) als de in Nederland verstuurde kaart. Deze kaart heeft links onder op de foto in 5 witte cijfers een clichénummer staan. Deze zwart-wit kaarten zijn zeer waarschijnlijk door Stengel in Leipzig gedrukt. De serie geeft een rijk beeld van het straatleven in Parijs met visverkoopsters, zangers, broodbezorgster, bouquinistes langs de Seine, verkoper van kastanjes (marrons), schoorsteenvegers etc. Er zijn nog meer gekleurde kaarten uit deze serie bekend, die dezelfde adreszijde hebben als de eerst genoemde kaart en in Nederland of Italië zijn verstuurd. Op deze kaarten staat de naam van de serie: “Paris pittoresque” en bijvoorbeeld de titels: “Marchande de journaux” en “Telegraphistes et patissiers.” Mogelijk waren deze kaarten met Franse titels ook in Nederland te koop. De serie bestaat in vier uitvoeringen:
Met betrekking tot het aantal kaarten in bovenstaande tabel zijn de onderstaande gegevens bekend:
Voor de tekst met alle figuren open de PDF. Ann Pickford, de hoezepoes
Op een kaart met een platenspeler en een liggende vrouw ervoor staat op de adreszijde de tekst: Mag ik mij voorstellen : ik ben Ann Pickford uit Londen. Fotograaf Paul Huf Jr. maakte met mij de hoezen voor Philips’ nieuwe platenserie, de Klassieke Klankjuwelen. Over een paar dagen hoort U hier meer over – en ziet U méér van mij! – in het September nummer van Disco Discussies! Ann Pickford. Het is een reclamekaart voor “Een nieuw soort grammofoonplaat”. Dit laatste is de titel van een krantenartikel in De nieuwe Limburger van 13 september 1956. Philips’ Phonographische Industrie heeft een aantrekkelijk nieuwe serie klassieke platen geïntroduceerd. Onder de naam „Klassieke Klankjuwelen” brengt zij volwaardige, grote (30 cm.) langspeelplaten op de markt De eerste reeks bestaat uit vijftien platen, met o.m. het Vioolconcert Op. 61 van Beethoven, Hoogtepunten uit „Tosca”, de 1e symfonie van Brahms Symfonieën van Mozart en Haydn, Sonates van Mozart, Balletsuites van Delibes, en een verzamelplaat met acht alom geliefde kortere werken. Befaamde kunstenaars als Willem van Otterloo met het Residentie Orkest, de violist Herman Krebbers, het Amsterdams Duo, de pianist Hans Henkemans en de organist Feike Asma verleenden hum medewerking aan deze serie. Een aardig aspect van de „Klassieke Klankjuwelen” vormen de platenhoezen. Voor alle hoezen werden afzonderlijke vierkleurenfoto's gemaakt van steeds hetzelfde fotomodel (de Londense Ann Pickford). Hoezepoes In 1960 schreef Annie M.G. Schmidt, samen met Harry Bannink het lied/gedicht De Hoezepoes. Hieronder de eerste twee coupletten. Mijn foto staat op elke plaat Hallo, die de fabriek verlaat Ik weet van niets, ik ken geen noot Ik sta op Brahms ten dele bloot Op elk kwartet in c mineur Ziet u mijn boezem in majeur Zo sta ik op 't Brandenburgs Concert van Bach Met dit gebaar, met deze lach 't Ave Maria van Gounod Daar sta ik zo, daar kijk ik zo En op de Pastoraahaale Wuif ik met deze waahaale Want heus, die platenindustrie Die weet van wanten Geen mens koopt nog een symfonie Zonder mooie tante Ik ben de juffrouw van de platenhoes De hoezepoes, de hoezepoes Op elke drieëndertig minigroove Kunt u mij zien, van onder of van boven Zo sta ik op de Valse Triste van Sibelius De juffrouw van de hoes, hoes, hoes De juffrouw van de hoes In ‘Hoezepoes’ uit 1961 zingt Conny Stuart op deze tekst over model Ann Pickford die op de hoezen stond van de klassieke Lp’s uit de ‘Favourites serie’ van Philips. Fotograaf van deze hoezen en ook van de hoes van ‘Hoezenpoes’ is Paul Huf Jr. Paul Huf Jr. Paul Huf Jr. (1924-2002), zoon van acteur Paul Huf Sr., is nog steeds Nederlands meest vermaarde (portret)fotograaf. Hij portretteerde tal van bekende Nederlanders, maar werd ook bekend door zijn reclamefotografie (bijvoorbeeld de campagne Vakmanschap is Meesterschap van Grolsch) en modefotografie. Legendarisch was zijn serie van zestig platenhoezen in kleur, voor klassieke muziek in opdracht van Philips in 1954. Huf maakte ook films, waaronder een documentair portret van schilder Carel Willink (1975). Paul Huf zelf maakte de keuze voor de Londense Ann Pickford, die in haar dagelijkse leven mannequin is. De bewerkte foto op de kaart is ook gebruikte voor Philips advertenties in de krant. De foto op de kaart is namelijk een uitsnede en een retouche van de originele foto van Paul Huf (Maria Austria Instituut). Philips De kaart is een reclamekaart voor Philips én voor het tijdschrift Disco Discussies Philips bracht de serie platen met klassieke muziek uit onder de naam Favourites series, maar de serie is de geschiedenis in gegaan onder de naam " de SL serie " naar de serienummers van de platen. Het idee was om naast de gangbare duurdere klassieke platen, een serie goedkope platen uit te geven met daarop al eerder uitgegeven muziek. Om de serie een uitstraling als geheel mee te geven, is er bedacht om het ontwerp van de hoezen geheel uit een foto’s te laten bestaan. Het zou een goedkope productie worden, omdat de kleurendruk betaalbaar was geworden. Maar door de gekozen aanpak bleek het de duurste productie tot op dat moment. De hoezen kregen echter veel aandacht en het idee is door vele maatschappijen nagevolgd. Deze serie is in haar geheel aangevraagd door het Leidse Prentenkabinet, om te bewaren als voorbeeld van verpakkingsmogelijkheden uit het jaar 1954. Disco Discussies Decca discussies is het huisorgaan van de Hollandsche Decca Distributie. De uitgever is Hollandsche Decca Distributie in Amsterdam. Het tijdschrift heeft bestaan van juli 1948 tot december 1952 en het verscheen 1× per maand. Na 1952 is het voortgezet als Disco discussies. Later staat op de cover van het tijdschrift Disco Discussies, Nieuws voor grammofoonplatenliefhebbers. N.V. Phonogram. Postbus 25, Amsterdam-C. Het tijdschrift heeft ten minste tot 1962 bestaan. Lees het verhaal met alle figuren in de PDF. Bronnen
Het verhaal van het standbeeld van Bartje in Assen
Uit een doos dubbelen van een verzamelaar van stad- en gemeentehuizen kocht ik op de contactdag van de VDP een kaart van het standbeeld Bartje. De kaart is uitgegeven door Iwema’s boekhandel in Assen in samenwerking met de uitgever Van der Meulen in Sneek. Bartje is de hoofdpersoon uit twee streekromans van de schrijver Anne Vries. In de tuin bij het gemeentehuis van Assen is in 1954 het beeldje van Bartje onthuld, gemaakt door Suze Boschma-Berkhout. Vandaar dat deze kaart uit een verzameling gemeentehuizen kwam. Op 4 september 1954 is ter gelegenheid van de vijftigste verjaardag van Anne de Vries het kalkstenen beeldje van Bartje door de schrijver zelf onthuld. Op de adreszijde van de kaart staat de tekst: Bartje te Assen Jarig op 4 september denkt met gezonde kinderen aan de zieke kinderen. Tradietiegetrouw kwamen gedurende de verjaardag van Bartje kinderen naar het standbeeld om een cadeautje te brengen. Deze cadeautjes werden gegeven aan zieke stadsgenootjes van Bartje Er staat op de adreszijde ook een reclametekst in kleine letters: Altijd fit met melk van Acmesa en Pedi forma kinder gezondheidschoenen. Acmesa staat voor Asser Coöperatieve Melkinrichting en Stoomzuivelfabriek. De Melkfabriek Acmesa is in 1908 gebouwd en twee jaar nadat de fabriek in 2005 de deuren sloot, is het pand gesloopt. In 1969 kocht de heer. B. Ziengs de schoenfabriek van Jan Rouwmaat en begon in het pand de productie van kinderschoenen onder de merknaam Pedi Forma. Ziengs was geen onbekende in de schoenmakersbranche, want de onderneming Ziengs bestaat al sinds 1947, toen hij een schoenwinkel en schoenmakerij in Zweelo, vestigde. In 1953 kocht hij een pand aan de Noordersingel in Assen en vestigde zich vervolgens in deze gemeente. De postale aspecten van de kaart zijn ook interessant. De kaart is gestempeld met een frankeermachine van de gemeente Assen van het merk Postalia. Merkwaardig dat het jaar en de datum in het ronde gedeelte van het stempel met de tekst ASSEN ontbreekt. Over het frankeerstempel is geheel onnodig een zwarte afdruk van een machinestempel (verzend per luchtpost) geplaatst. Deze is wel van een datum voorzien: 4 september 1970. In het rechter deel van het rode stempel, stelt de gemeente Assen als industriestad voor, met vliegveld Eelde op 17 km afstand, Hamburg 315 km, Ruhrgebied 250 km en Amsterdam-Den Haag 200 km. Lodewijk van Duuren Deze week lag er een prachtige kaart van Freddie Langeler in de bus. De kaart is uit 1919 en is bijna 100 jaar geleden op 31 maart 1923 verstuurd van 's-Gravenhage naar Rotterdam. Het betreft een vroege kaart van Freddie Langeler uit een serie Paaskaarten. Een vergelijkbare kaart (maar uit 1920) heeft op de cover van ons Prentbriefkaarten Magazine gestaan. In dat nummer heeft Lodewijk van Duuren een overzicht gepubliceerd van alle op dat moment bekende kaarten met illustratoren uitgegeven door Weenenk & Snel in (toen nog) Den Haag van 1916 tot en met 1924. De kaart van de week is een mooie aanvulling op die lijst!
Een misdruk van de drukker Trenkler
De kaart van de maand is een kaart van Nijmegen met de Belvedère en het viaduct naar de Belvedère. Het is een bekende locatie die op veel kaarten van Nijmegen staat afgebeeld. De beeldzijde van deze kaart is dus niet bijzonder en geeft geen aanleiding voor de keuze voor de kaart van de maand. Als je echter de kaart over de korte zijde omdraait, staat de adreszijde op zijn kop. Maar er is meer aan de hand, de adreszijde hoort namelijk niet bij de beeldzijde, maar behoort gedeeltelijk tot een Duitse kaart van een restaurant (bovenaan) en tot een Duitse kaart met de titel Haus Sonnenschein (onderaan). Ook staat de deelstreep uit het midden. Het nummer op de kaart 20 37164 is van de drukker Trenkler uit Leipzig. De eerste twee cijfers geven aan dat de kaart in 1920 is gedrukt. Zeer waarschijnlijk is Weenenk & Snel de uitgever, want een kaart van Nijmegen, Ruïne Valkhof van Weenenk & Snel (Nummer: Nijm. 85. en drukkersnummer 20 37174) heeft dezelfde uitvoering als de kaart uit Nijmegen. De lettertypen van plaatsnaam en titel van beide kaarten komen geheel overeen. Drukfout Waarschijnlijk is na het drukken van de beeldzijde, het veel met afbeeldingen verkeerd omgelegd, waardoor niet alleen de zaak op zijn kop kwam te staan en een verkeerde adreszijde op de beeldzijde is gedrukt, maar ook is het geheel ten opzichte van elkaar verschoven. Het bijzonder is dat deze mislukte kaart toch in de handel is gekomen en waarschijnlijk in Nijmegen te koop was en vanuit Nijmegen verstuurd. Helaas is de plaatsnaam in het stempel niet leesbaar. Wel is de datum en de tijd leesbaar: 10. VIII. 22 12-1 V (10 augustus 1922 van 12 tot 1 voormiddag). Het stempel met zes lijnen is een continuerend machinestempel dat over de gehele breedte van het poststuk stempelt. Een dergelijk stempel is in Nijmegen gebruikt van 1919 tot en met 1922. Zoektocht naar de juiste adreszijde Een zoektocht naar de juiste adreszijde die behoort bij de beeldzijde met Nijmegen heeft helaas niets opgeleverd. Ook het zoeken naar de beeldzijde van de twee Duitse kaarten was tevergeefs. In ieder geval is mijn conclusie dat Nederlandse en Duitse kaarten bij Trenkler samen op één drukvel kunnen voorkomen, maar dat dat pas zichtbaar wordt bij een misdruk. Tekst adreszijde De bovenste tekst op de adreszijde luidt: „Restaurant Sprucke Fernsprecher 520 Inhaber: Paul Schulz Gut gepflegte Biere und Weine o Angenehmer Familienaufenthalt o Grosser Kinderspielplatz.“ De uitgever is Gubener Postkarten-Verlag Julius Rothe, Guben, Langestr. 1. Het restaurant is genoemd naar de wijk Sprucke in Gruben (aan de Neisse). Reliëfkaarten uit Cuba
Twee Cubaanse reliëfkaarten krijgen die bijna 50 jaar oud zijn, is een uitzonderlijk verjaardagscadeau. Kaarten in een dergelijke uitvoering waren voor mij totaal onbekend. Het reliëf van de afgebeelde landkaarten is uitzonderlijk, namelijk ca. 9 mm voor de ene kaart (Vinales) en ca. 4 mm voor de andere kaart (Gran Piedra). Ook hebben de kaarten een uitzonderlijk groot formaat van 124 x 245 mm. Links staat op de kaart een landkaart in reliëf en rechts een afbeelding van het landschap, eveneens in reliëf. Zo te zien is het reliëf in geperst papier gedrukt en van een laklaagje voorzien. De adreszijde van stevig papier is op de beeldzijde met reliëf geplakt. Op de adreszijde staat binnen de deelstreep de naam van de uitgever: Instituto Cubano de Geodesia y Cartografía. De toelichting op de adreszijde staat in het Spaans en in het Engels. De kaarten betreffen twee natuurgebieden in Cuba die in trek zijn bij toeristen. Op beide kaarten staat met potlood een prijs van 1,00 geschreven. De Cubaanse peso is de munteenheid van Cuba. Eén peso bestaat uit 100 centavo. De prijs zal wel 1 peso geweest zijn. Vinales De ene kaart toont de landkaart van Vinales in de Provincia de Pinar del Rio. Het is een van de huidige 15 provincies in Cuba in het meest westelijke deel. Het centrum van de kaart is de Valle de Vinales en ten zuiden ervan de plaats Vinales. Ook staan er twee motels op de kaart in de buurt van Vinales, hetgeen bevestigt, dat de streek in trek is bij toeristen. De afbeelding rechts laat een venster zien met uitzicht op de vallei van Vinales. De tekst op de adreszijde heeft te maken met dit plaatje: “Vinales Valley – An open window to nature. Located in the province of Pinar del Rio, place of magnificent beauty with its peculiar mogotes.” Mogotes zijn geologische verschijnselen, voornamelijk te zien op het eiland Cuba. Ze verschijnen als heuvels van kalksteen die normaal voorkomen in gebieden met tropische of subtropische regenval. Gran Piedra De andere kaart toont de landkaart van de Sierra de la Gran Piedra in de Provincia de Oriente. Deze provincie, gelegen in het uiterste oosten van Cuba, was destijds een van de vijf Cubaanse provincies, maar in 1976 is deze provincie in zes provincies verdeeld. Waarschijnlijk zijn de kaarten van voor 1977. In het centrum van de kaart ligt het Parque Nacional Gran Piedra. Op het plaatje rechts (ook in reliëf) staan bergen en enkele huizen. De Engelse tekst op de adreszijde luidt: “La Gran Piedra. One of the most peculiar country sites in Cuba, near Santiago, where you can see beautiful valleys and the blue Caribbean Sea.” Lodewijk van Duuren De Zeeuwsche Oester
In de Nederlandsche Staatscourant van 2 december 1907 staat een afbeelding en beschrijving van het logo van de firma Gebroeders van Straaten te Middelburg in verband met de inschrijving van het merk De Zeeuwsche Oester op 1 november 1907. De beschrijving is als volgt: Het merk stelt voor een oester, waarin de letters: V S M, uitgespaard in wit en voorzien van zwarten schaduw, welke ten opzichte van elkander in een driehoek staan. Boven de oester staan de woorden DE ZEEUWSCHE OESTER en er onder fabrieksmerk in boogvorm. Het merk is ook afgebeeld in een bericht van het Nieuwsblad voor den boekhandel van 7 juli 1908 waarin gewaarschuwd wordt voor misbruik van de naam “Gebr. van Straaten”. Het bericht eindigt met de zin: “Om bedrog te voorkomen, verdient het aanbeveling voortaan bovenstaand fabrieksmerk op uwe orders te verlangen.” In dit bericht staat het fabrieksmerk op zijn kop. Het is lastig om te bepalen wanneer het merk voor het eerst op een kaart gebruikt werd. Dat kan niet op basis van het nummer op de kaart, want het staat vaak op klederdrachtkaarten, en die werden verschillende keren met hetzelfde nummer herdrukt. Met zekerheid werd het merk op kaarten gebruikt bij de introductie van de kleurenkaartenreeks, en dat was midden 1909. Lodewijk van Duuren, met dank aan Antoon Bosselaers De post in uw vakantie: folder in de vorm van een prentbriefkaart
De ptt post gaf in 1979 een folder uit in de vorm van een leporello met 5 “kaarten”. De voorzijde van de folder lijkt op een prentbriefkaart met vier foto’s, een rondvaartboot, bloembollenvelden, berkenbos en een jachthaven. In het midden de tekst “De post in uw vakantie”. Op de achterzijde van de folder een afbeelding van een adreszijde met postzegel, machine stempel en een “handgeschreven tekst”. De folder geeft een aantal tips voor de post in de vakantie. Die tips zijn in 10 paragraafjes ingedeeld. Bijvoorbeeld: “Stuur ‘ns een vakantiegroet” om adressen van thuis in te vullen, “De post naar uw vakantie-adres”, “Hoe frankeert u uw brief of kaart?” en “De post naar Nederland”. De laatste paragraaf is naar mijn menig vrij uitzonderlijk. Het geeft de tarieven in diverse vakantielanden per 31 mei 1979. Het zijn de tarieven van 17 Europese landen in Europa. Met uit Oost-Europa alleen Joegoslavië. Er is onderscheid gemaakt in brieven t/m 20 gr. en kaarten. In alle genoemde landen zijn de tarieven voor brieven hoger dan voor kaarten. Hoe frankeert u uw brief of kaart? Onder dit kopje zijn de tarieven voor verzending binnen Nederland en van Nederland naar het buitenland opgesomd. Binnen Nederland is het tarief voor kaarten 40 cent en voor brieven tot en met 20 gr. 55 cent. Bij de tarieven naar het buitenland is er voor België, Luxemburg, Duitse Bondsrepubliek, Frankrijk, Monaco, Italië en Vaticaanstad een lager tarief (40 en 55 cent) dan voor de andere landen (50 en 75 cent). Maar bij de andere landen is het tarief voor “Prentbriefkaarten met een wens of groet van max. 5 woorden” ook 40 cent. Lodewijk van Duuren Kaart van de maand, november 2022
Molens uit de Zaanstreek De bovenstaande foto is als prentbriefkaart uitgegeven door J.H. Schaefer uit Amsterdam, J.M. Schalekamp uit Buiksloot en Trenkler & Co. uit Leipzig. De beeldbank Zaansche Molen (beeldbank.zaanschemolen.nl) geeft een interessante toelichting bij de bovenstaande kaart van Schalekamp, die hieronder bijna integraal is weergegeven. “Koog aan de Zaan. Ansichtkaart uitgegeven door de firma J.M. Schalekamp uit Buiksloot. Blue Delft Cards serie. Serie II No. 11. De kaart maakte deel uit van een uitgave van twee mapjes met ansichtkaarten genaamd de Blue Delft Cards. Zij werden, omstreeks 1910, uitgegeven voor toeristen die Nederland bezochten. De kaarten bevatten afbeeldingen van molens uit heel Nederland, waaronder een aantal uit de Zaanstreek. De foto werd gemaakt tussen 1880 en 1883 door het Franse fotografen duo, Leon & Levy. Er werden op dezelfde dag meerdere foto's gemaakt vanuit dezelfde positie. Schalekamp, maar ook veel andere uitgevers, hebben deze afbeelding gebruikt voor het uitgeven van ansichtkaarten. De fotograaf stond op de brug over de oostelijke Parallelvaart en keek richting het noorden. Via het Relkenpad, de huidige Reëelenstraat, bereikte men deze brug. De Zaanse foto's van Leon & Levy kenmerken zich vooral door de aanwezigheid van koeien tezamen met de molens. Veel van deze foto's werden uitgegeven met de tekst "Vaches et Moulin". Op de afbeelding zijn van links naar rechts, de volgende molens duidelijk te zien:
Eigenlijk staan er nog twee molens op deze kaart, die hierboven niet zijn opgesomd. Vanaf de derde dwarssloot vanaf de positie van de fotograaf zijn duidelijk twee weidemolentjes te zien. Bekijk de PDF met alle figuren. Lodewijk van Duuren Adolf Carl Eduard Gantzert
Adolf Carl Eduard Gantzert is geboren op 1 juli 1906 te Amsterdam. In 1932 trouwde hij met de Duitse Johanna Amalia Kaiser, met wie hij drie kinderen kreeg. Hij is overleden op 20 mei 1968 in Blaricum. Volgens de officiële akten is zijn beroep kunst- of reclameschilder. Gantzert was in de Tweede Wereldoorlog, lid van de N.S.B., lid van de Nederlandse Kultuurkamer en actief als propagandatekenaar en affichemaker. Maar na de oorlog werden hem nog tal van andere zaken aangerekend. Na de oorlog zat hij zijn straf uit in Bewaringskamp van Veenhuizen. Hij bracht hier zijn tijd onder meer met schilderen door. Van de pastoor, de pater franciscaan Telesphorus Smits, kreeg hij toestemming om het priesterkoor van de R.K. kerk Sint-Hiëronymus Aemilianus in Veenhuizen te beschilderen. In het jaar 1948 maakte hij deze wandschildering met als onderwerp de hemelvaart van Christus. Prentbriefkaarten Er is maar één serie kaarten bekend, die zijn geillusteerd door Adolf Gatzert, uitgegeven door de firma Berma. Bij deze uitgever is nog werk van twee andere tekenaars uitgegeven. Hij signeert zijn werk met AG of ADOLF GANTZERT. De nummering van de serie begint bij 200 en het hoogste bekende nummer is 235. Er zijn 24 verschillende kaarten van hem bekend. Het totaal aantal zal niet veel hoger zijn dan 35 kaarten. De kaarten dateren uit de jaren 1932 en 1933. Kurt Zander, Onze Pluimveerassen
Kurt Zander is de auteur van het boek “Rassegeflügel : Eine Sammlung in feinstem farbendruck hergestellter Standardbilder nach Aquarellen“ van de uitgever Fritz Pfenningstorff uit Berlin, Verlag für Sport und Natuurliebhaber. Het boek, een insteekalbum met 120 platen, is omstreeks 1920 verschenen. Het bevat afbeeldingen van huisdierrassen van hoenderen, ganzen en kalkoenen Van de kunstenaar Kurt Zander (1838-1926) zijn geen andere kunstwerken bekend dan de platen uit dit boek. De platen zijn ook uitgegeven als prentbriefkaarten, althans voor zover bekend een deel van de platen in het boek. Waarschijnlijk zijn de kaarten eerst voor de Duitse markt uitgebracht en later ook voor het buitenland. De Duitse kaarten hebben boven het adresdeel Postkarte staan en een Duitse tekst op het correspondentiedeel. Op kaarten voor de internationale markt staat de titel in drie talen: Duits, Frans en Nederlands. De titel van de serie kaarten is: Unsere Geflügelrassen, Les races de volaille en Ons Pluinveerassen. Boven het adresdeel staat Postkarte – Carte Postale. Er zijn ook kaarten speciaal voor de Nederlandse markt gemaakt. Deze hebben boven het adresdeel BRIEFKAART staan en bovenaan het correspondentiedeel de Nederlandse naam van het ras. Er zijn er briefkaarten voor de Nederlandse markt gemaakt waarbij de adreszijde gelijk is aan de Duitse kaart, maar op de beeldzijde op de witte rand een nummer (ongelijk aan het nummer van de Duitse kaart), de Nederlandse naam en het serienummer is gedrukt. Ook zijn de Duitse kaarten in Nederland gebruik voor Nderlandse reclameboodschappen op de adreszijde. Bekijk de PDF met alle figuren Nelly ten Have en het Calligrafisch atelier
Biografie Nelly ten Have Nelly Johanna ten Have is geboren in Amsterdam op 17 mei 1900 en overleden in Amsterdam op 11 september 1982. Zij was de dochter van boekhandelaar Wiechert ten Have (1872-1966) en Adriana van der Plas (1872-1928). Op 23 juni 1932 trouwde ze met Albert Spruijt in Amsterdam. Het werk bleef ze echter ondertekenen met Nelly ten Have. Op 16-jarige leeftijd deed zij haar intrede in de zaak van haar vader, de boekhandelaar W. ten Have in de Kalverstraat. Na de Handelsschool zou ze voor de kunstafdeling van haar vaders boekhandel worden opgeleid. De kunst van de calligrafie had echter haar grote belangstelling en daarom deed ze “examen “middelbaar schoonschrijven” en volgde lessen aan de Dagteekenschool voor meisjes van de Academie voor Beeldende Kunsten onder leiding van Georg Rueter. Vanaf 1925 gaf ze haar werk uit onder den naam Calligrafisch atelier Nelly ten Have Amsterdam. De kaarten zijn uitgegeven door haar vader onder de naam N.V. Boekhandel W. ten Have. De complete collectie van Nelly ten Have’s ontwerpen is bewaard gebleven en bevindt zich in het Rijksmuseum voor religieuze kunst te Utrecht. Tiny ten Have Martina Jacoba ten Have (Tiny), geboren op 10 maart 1910 in Amsterdam en overleden op 11 juli 1970 in Velden am Wörthersee is de jongere zus van Nelly. Toen Tiny zich ook al jong aangetrokken voelde tot de calligrafie onderrichtte Nelly haar jongste zus in de eerste beginselen van deze kunst. Tiny volgde ook een studie aan de Kunstgewerbe-Schule te Offenbach en was leerling van Rudolf Koch. Nelly en Tiny vormen samen het Calligrafisch atelier in Amsterdam aan de Herengracht 335. Tiny leverde vooral handwerk, terwijl Nelly meer is ingesteld op de reproductie. Nelly zegt daarover in het interview: “De calligrafieën, welke ik buiten de 'opdrachten maakte, dus spreuken, bijbelteksten enz. werden in groote oplagen gereproduceerd." Teksten Nelly ten Have heeft uit vele bronnen geput voor de teksten op haar kaarten. Ook heeft zij zelf teksten voor haar kaarten geschreven. De teksten komen veelal uit het oude en nieuwe testament en uit zangbundels met stichtelijke liederen. Hieronder enkele voorbeelden:
Nummering kaarten en datering De meeste kaarten van Nelly ten Have zijn genummerd. Het laagste nummer is 501 en het hoogste nummer 720. Nummer 526 en 547 hebben het K-nummer van de drukkerij De Brakke Grond in Amsterdam en nummer 509 is gedrukt door drukkerij De IJssel (Borst) in Deventer. Advertenties voor haar briefkaarten verschijnen in diverse kranten van 25 februari 1939 tot en met 28 september 1940. Er is slechts één kaart van haar bekend met een leesbaar poststempel, namelijk 1948. Een voorlopige vaststelling van de periode van uitgifte is 1935-1950. Volgens haar interview gaat in het jaar 1918 de eerste door haar ontworpen en in kleuren gedrukte wandkaart-met-een-spreuk over de toonbank. Mogelijk is zij pas omstreeks 1935 begonnen met de uitgave van kaarten en was haar eerdere werk van een andere aard, zoals oorkonden en spreuken voor aan de wand. Download de PDF met alle afbeeldingen Bronnen
Lodewijk van Duuren De briefkaarten van het Algemeen Steuncomité 1939.
De kaart met de rode staande brievenbus is uitgegeven door de gebroeders Spanjersberg als No. 10 in de Kleurbeeld Serie B. De postzegel is er gedeeltelijk afgescheurd, maar de “vlag” van het stempel geeft een mogelijk tot datering. Het stempel met envelop en varkentje en de tekst Uw kans 1 op 3 is van de loterij Winterhulp Nederland. Van de plaatsnaam is nog net SC te lezen. Het gaat hier om Scheveningen of Schiedam waar in 1942 en 1943 van dit machinestempel gebruik is gemaakt. Op de brievenbus is een reclamebiljet geplakt, dat in iets andere vorm is afgebeeld in een artikel in de Postzak. Op de kaart is nog net te lezen: Bijzondere Briefkaarten ALGEMEEN STEUNCOMITÉ 1939. De volledige tekst van het reclamebiljet luidt: Bijzondere Briefkaarten voorzien van de beeltenissen van H.K.H. Prinses Beatrix en H.K.H. Prinses Irene, naar foto’s door Z.K.H. Prins Bernhard uitsluitend voor het ALGEMEEN STEUNCOMITÉ 1939 vervaardigd, worden van Rijkswege verkrijgbaar gesteld in de frankeerwaarden van 2, 3 en 7 ½ ct., met een bijslag van 10, 10 en 7 ½ ct. De bijslag op deze briefkaarten komt ten bate van het Algemeen Steuncomité 1939. De briefkaarten zijn verkrijgbaar aan alle postkantoren. De prijzen der briefkaarten met inbegrip van de frankeerwaarden zijn dus 12, 13 en 15 cent. Per serie van drie kaarten 40 cent. Deze bijzondere of geïllustreerde briefkaarten met foto’s van prinses Beatrix en Irene kwamen uit op 21 maart 1940. De kaart of eigenlijk de foto is dus te dateren tussen 1940 en circa 1943. Download de PDF met afbeeldingen Bronnen
Lodewijk van Duuren Adreszijde bovenstaande kaart: Ingang St. Pietersberg / Entrée de la Montagne de St. Pierre Maastricht, logo Carl Schwing links boven. Poststempel 1918.
Op het bord: Tout Visiteur a le droit de visiter LA SALLE du Mosasaurus etc. etc. Sadresser aux GUIDES. Carl Schwing en Grand Bazar De Maastrichtse uitgever Carl Schwing is afkomstig uit Verviers in België. Hij is in die plaats geboren als Carl Louis Hubert Schwing op 4 maart 1878. Hij vestigt zich met zijn vrouw Marie Jeanne Valkenborgh ( geboren op 25 november 1876 te Verviers) tussen 1890 en 1904 in Maastricht. In de Limburger Koerier van 9 augustus 1910, staat een advertentie van hem met de Grand Bazar tegenover de Brugstraat in Maastricht. De zaak staat op naam van Carl Schwing Valkenborgh & Co. In de Staatscourant van 9 januari 1917 staat dat hem de “hoedanigheid van Nederlander wordt verleend”. De laatste advertentie van hem verschijnt in de Limburger Koerier van 6 december 1934. De Grand Bazar verkocht een groet verscheidenheid aan artikelen, waaronder school- en kantoorartikelen. De uitgifte en verkoop van prentbriefkaarten past goed bij de activiteiten als “kantoorboekhandel”. Carl Schwing overlijdt op 17 april 1953 in Luik en wordt bijgezet in het familiegraf in Verviers. Zij kregen twee dochters, allebei geboren in Maastricht: Renée Louise Jeanne Schwing, geboren op 9 september 1904 en Simonne Charlotte Amélie Schwing, geboren op 20 september 1915. Prentbriefkaarten Edition Schwing & Co Blauw Kenmerken:
Voorbeelden:
Edition Carl Schwing Kenmerken:
Voorbeelden:
Logo Schwing Er is veel variatie in de uitvoering van kaarten met het logo van (Carl) Schwing De volgende typen zijn bekend:
Edition Renée Er zijn ook kaarten bekend met als uitgever Edition Renée. Kenmerken:
Voorbeelden:
Hoewel er weinig overeenkomsten zijn tussen de kaarten van Edition Renée en Edition Carl Schwing, beiden gebruiken de Franse term Edition en beiden laten kaarten drukken bij De Tulp (merk van Jos. Nuss), is er mogelijk toch een verband tussen beide uitgevers. Gebruikt Carl Schwing wellicht de naam van zijn oudste dochter Renée om ook onder die naam kaarten uit te geven? Download de PDF met alle figuren Lodewijk van Duuren 31-08-2022 |
AuteursDeze blog wordt afwisselend geschreven door Lodewijk van Duuren, Eltina Dijkstra en Leon Zijlmans. Categorieën
Alles
Archief
Juli 2024
|