Ook in 2014 zal het VDP Prentbriefkaartenfestival worden gehouden in de Veluwehal in Barneveld. Noteer alvast zaterdag 20 september 2014 in je agenda!
0 Opmerkingen
Reclamekaart Sinterklaas De tabaksfabriek J. & A.C. van Rossem is oorspronkelijk begonnen als Tabaksfabriek, Koffiebranderij en Theehandel in Rotterdam, later is de firma naar Nijkerk verhuisd.
De firma is vooral bekend vanwege zijn reclame met een man in een schandblok die een trekje uit een lange Goudse pijp krijgt aangeboden door een weldoorvoede burger. Deze reclame verschijnt op allerlei reclamemedia, zoals reclameborden, luciferetiketten, asbakken, tabakspotten, advertenties etc. Ook zijn er enkele prentbriefkaarten verschenen, waarmee de firma reclame voor zijn producten maakt. Aan zijn klanten stuurt de tabaksfabriek onder meer deze sinterklaaskaart. De kaart maakt reclame voor TROOST SPECIAL – long string pipe tobacco 2 pouches à 50 gram in geschenkverpakking – f 2,50. Op de adreszijde van de kaart staat een 10-regelig Sinterklaasgedicht. Afzender is de Koninklijke Tabaksfabriek J. & A.C. van Rossem N.V. Postbus 7, Nijkerk. Omdat hij ook dit jaar geen geld had om op vakantie te gaan maakt stripmaker Pieter Dorrenboom een fictieve wereldreis aan de hand van onder andere prentbriefkaarten. Zijn reis startte op 24 september 2013 op de Wilhelminapier in Rotterdam, geïllustreerd door een prentbriefkaart uitgegeven door Gebr. Spanjersberg N.V., Rotterdam. Volg Pieters wereldreis hier op Facebook!
EW
Zoals in het lokale weekblad De Trompetter / E3 Journaal editie Venlo / Peel en Maas van 20 november 2013 viel te lezen is het VDP Bulletin ook te koop bij Boekhandel Koops in Venlo. In de VDP Bulletins 116, 117 en 118 heeft VDP-lid Will Steeghs geschreven over de uitgever Hermann van der Moolen uit het Duitse Geldern. Een reden te meer om naar Boekhandel Koops te gaan!
EW Kaarten als kunstprojectBezoekers aan de Biënnale van Venetië in 2009 mochten de kaarten van het kunstproject “Venezia (all places contain all others)” gratis meenemen. Elke dag was een nieuwe selectie uit alle motieven beschikbaar. Om een complete set kaarten te bemachtigen moesten de bezoekers dus een meerdaags bezoek aan de tentoonstelling afleggen. Een onderdeel van het kunstproject waren twee rode brievenbussen van de Italiaanse posterijen, waar de kaarten op de post gedaan konden worden. Op de tentoonstelling waren ook postzegels te koop. Zo zijn de kaarten over groot deel van de wereld verspreid. Het zijn allemaal beelden van 100 plaatsen op de wereld, maar geen enkele uit Venetië. Door het opschrift Venezia in grote letters en de gekozen vormgeving valt dat in eerste instantie niet op, ook omdat ieder beeld iets met water van doen heeft. Bij sommige kaarten, bijvoorbeeld met de Eiffeltoren of de Towerbridge, wordt het de bezoekers van de tentoonstelling snel duidelijk dat er iets vreemd aan de hand is, maar bij minder herkenbare beelden valt het eigenlijk niet gauw op. Juist veel ontvangers van de kaarten zal het niet opgevallen zijn, dat het hier om een bijzondere kunstkaart gaat, omdat ze de context van de tentoonstelling missen. Het zijn kaarten van een kunstproject uit 2009 op de 53e Kunstbiënnale van Venetië van de in Londen werkzame kunstenares Aleksandra Mir, geboren in 1967 in Lubin. Haar kunstwerk bestaat uit een serie van honderd verschillende prentbriefkaarten, elke kaart in een oplage van 10.000 exemplaren, in totaal 1 miljoen kaarten. De afmetingen van de kaarten zijn 10 x15 cm, voor de productie is 16 ton papier gebruikt. De drukker is Ringier in Zürich. Aleksandra Mir heeft de 100 verschillende foto’s uit het Getty Images archief geselecteerd, om de motieven daarna te voorzien van de tekst “Venezia” en een vormgeving die typisch is voor veel moderne toeristische kaarten. Website met afbeeldingen van de 100 kaarten: http://www.aleksandramir.info/projects/venezia_all-places-contain-all-others_/ afbeelding links: Gebouw Eldorado in New York en de Moldau rivier in Praag ; op de achterzijde staat de tekst: Venezia. Aleksandra Mir, 53. Esposizione internazionale d’Arte, La Biennale di Venezia, 2009 / Foto: Photodisc Getty images ; verder staat op de achterzijde linksonder het nummer 090: het is de negentigste kaart uit de serie van 100.
afbeelding rechts: Het printen van de kaarten
D.N. van Malssen De auteur van het boekje is Dirk Nicolaas van Malssen, geboren te Culemborg op 4 april 1873 en overleden te Leiden op 16 oktober 1956. Behalve het boekje heeft hij ook een uitgebreid artikel geschreven dat in twee delen in de krant is verschenen in 1903 (Het Nieuws van den Dag) onder de titel “het verzamelen van Ansichtkaarten”. D.N. van Malssen heeft verschillende functies bij de posterijen gehad in Weesp en in Noordwijk. Op 1 februari 1930 is hij benoemd tot Directeur van het Post-, Telegraaf- en Telefoonkantoor in Woudrichem. Daar is hem per 1 november 1932 eervol ontslag verleend. Volgens een bericht uit het Leidsch Dagblad van 20 april 1933 heeft hij snel een nieuwe baan: ‘Het Hoofdbestuur der Vereeniging voor Christelijk Volksonderwijs heeft onzen stadgenoot, den heer D.N. van Malssen, benoemd tot inspecteur van Zuid-Holland.’ In 1902 was Malssen Consul-Generaal van de Verzamelaarsvereniging Wilhelmina. Op 2 december 1914 stuurt hij vanuit Noordwijk-Binnen een briefkaart aan de postzegelhandelaar Warren Howard Colson (1882-1963) uit Boston (Mass.), waarin hij de herdenkingsseries van 1913 te koop aanbiedt. Zijn stempel op deze briefkaart vermeldt alleen “Briefmarken, Francobolli, Sellos, Stamps, Timbres-poste”. Mogelijk was hij toen niet meer actief als prentbriefkaarten- verzamelaar.
LvD Keesje van Domburg ![]() Wie zoekt in de collectie Historische Kranten van de Koninklijke Bibliotheek vindt in de Middelburgsche Courant van Maandag 24 april 1911 onder de rubriek Uit stad en provincie het volgende bericht: De om zijn ouderwetsche kleederdracht bekende “Keesje van Domburg” (Cornelis Versluijs), wiens portret in veler briefkaartenalbum niet zal ontbreken, is overleden. Hij was 79 jaar oud. Hoewel bekend als Keesje van Domburg, woonde hij daar niet, maar net over de gemeentegrens in Aagtekerke. Daar overleed hij ook volgens de overlijdensakte op zondag 16 april 1911, om half tien des voormiddags. Hij was geboren op 20 maart 1832 in Serooskerke op Walcheren. Hij was een vrijgezel die in Walcherse streekdracht bleef lopen die in zijn tijd al uit mode was. Zijn kleding bestond onder meer uit een kuitbroek en een tonhoed (hoge hoed of tunôed in het Zeeuws) en aan zijn arm meestal een hengselmand. In de badplaats Domburg was hij daarom een bezienswaardigheid. Hij liet zich vaak fotograferen en verscheidene van die foto’s zijn als prentbriefkaart verschenen. De afgebeelde kaart is van de uitgever Trenkler uit Leipzig. In de overlijdensakte staat vermeld “zonder beroep”. Mogelijk verdiende hij onder meer de kost met zich te laten fotograferen. Bron: Lineke van den Bout, Zeeuws Archief, Het probleem met bijnamen: Keesje van Domburg, woensdag 3 augustus 2011. http://zeeuwsarchief.blogspot.nl/2011/08/het-probleem-met-bijnamen-keesje-van.html LvD Belgische tegeltjeskaart van uitgever Trenkler
De rechts afgebeelde kaart heeft het opschrift “Blankenberghe Le Pier à travers les dunes” en op de adreszijde linksonder staat de tekst Dr Trenkler Co . Bruxelles Ble. 37. De uitgever Trenkler uit Leipzig had een filiaal in Brussel op nummer 212 van de rue de la Poste, dat zeer waarschijnlijk deze kaarten heeft uitgegeven. De code Ble staat voor Blankenberghe. De 16 randfoto’s van de kaart van Blankenberghe:
LvD ![]() Deze week lag het VDP bulletin nummer 117 in de bus bij de leden. Het is wederom een zeer mooi bulletin geworden met zeer interessante informatie over prentbriefkaarten: - het laatste (vijfde) deel in een serie artikelen over drukkerij en uitgeverij Gebr. Van Straaten in Middelburg, - een artikel over leporello's, - het tweede deel in een serie artikelen over uitgever Hermann van der Moolen uit het Duitse Geldern, - een artikel over een mapje prentbriefkaarten uitgegeven ter gelegenheid van het Pinksterfeest 1926 van de Socialistiese Jeugd-Internationale, - een artikel over het Brabantse dorpsleven op prentbriefkaarten, - het derde artikel in een reeks over Fake flyers boven Nederland, - een artikel over militaire muziek op prentbriefkaarten, - een artikel over prentbriefkaarten die vrijgesteld waren van frankering, en (onder het kopje Toendertijd) twee artikelen over resp. een Enkhuizer broodcoöperatie en Velp. EW Pier Pander Een kunstkaart laat een reliëf uit 1906 zien van de Friese beeldhouwer Pier Pander (1864-1919) met de bijbelse gelijkenis van de wijze en dwaze maagden. Vijf maagden met een lamp en een extra kruikje olie en vijf maagden met alleen een lamp (Mattheus 25).
Pier Pander liet in grote aantallen zijn werk op prentbriefkaart reproduceren, om zo een extra bron van inkomsten te genereren. Er waren echter ook anderen die deelden in de winst bij de uitgifte van deze kaarten. Ondermeer de fotograaf, de drukker, de uitgever en de verkoper. Van de eerste en de laatste is wat betreft deze kaart niets bekend, maar wel van de drukker en de uitgevers. In het postzegelvak (detail 1) staat de afkorting R.P.A. omgeven door een lauwerkrans. Dit is het merk van een consortium van drukkers. De afkorting staat voor Photographischer Reproduktionsanstalten GmbH. uit Berlijn. Dit was een soort kartel dat in 1907 is opgericht en oorspronkelijk bestond uit 13 fabrikanten uit Duitsland en vier uit Oostenrijk, die kaarten van het broom-zilver procédé vervaardigden. Het verdrag dat zij sloten omvatte het gebied van Duitsland, Oostenrijk-Hongarije, België, Nederland, Roemenië en Rusland. Aanvankelijk gaf Pier Pander een licentie af voor het uitgeven van prentbriefkaarten aan de Leeuwarder uitgever en boekhandel Meijer en Schaafsma, maar later stapte hij over naar uitgever W. de Haan uit Utrecht (detail 2). Een uitgever die ook kunstwerken van andere kunstenaars op kaart uitgaf. Er is echter nog een tweede uitgever op de kaart vermeld, linksonder op de foto staat: Copyright 1910 by REINTHAL & NEWMAN, New York (detail 3). Dit is een Amerikaanse uitgever van prentbriefkaarten, die werkzaam was van 1906 tot 1928. Ook aan deze uitgever verleende Pander een licentie, waarschijnlijk alleen om de Amerikaanse markt te mogen bedienen. LvD Wat hebben stripmakers Lian Ong en Maaike Hartjes gemeen?Lian Ong en Maaike Hartjes zijn allebei vrouwelijke stripmakers, zijn beiden succesvol en hebben juweeltjes van publicaties op hun naam staan. Lian Ong's meest bekende werken zijn Stuifmeel en Horizon, klassiekers in de Nederlandse stripgeschiedenis. Maaike Hartjes is beroemd geworden door haar autobiografische strips. Samen met Gerrie Hondius en Barbara Stok wordt Maaike gerekend tot De Grote Drie van de zogenaamde vrouwenstrips. In 1997 stuurde uitgeverij Griffioen Grafiek (die zowel werk van Lian als werk van Maaike heeft uitgegeven) een kerstkaart naar haar relaties. Op de achterkant van deze voorgedresseerde prentbriefkaart zat een sticker met de naam en adresgegevens van de betreffende relatie en kon je o.a. aangeven of je de mailing van Griffioen Grafiek wilde blijven ontvangen. Ik heb indertijd zelf zo'n kaart ontvangen dus hij zat al in mijn verzameling. Maar onlangs liep ik tegen een exemplaar aan wat wel heel speciaal was: de kerstkaart met de illustratie van Lian Ong op de voorkant, en de achterkant ingevuld door Maaike Hartjes. Behalve dat Lian en Maaike allebei succesvolle vrouwelijke stripmakers zijn, zijn ze ook samengebracht op deze unieke prentbriefkaart! Om wille van privacy-redenen heb ik Maaike's nieuwe adres weggehaald. En de taalfout zij haar vergeven. ;-) EW
Indische dansen Een serie van zes kaarten met de titel “Serie I 1 – 6 Indische Dansen en Voorstellingen” bestaat uit gekleurde tekeningen van drie danseressen, twee dansers en een wajang-koelit voorstelling, allen met rechtsonder een onleesbaar signatuur. De kaarten van een onbekende uitgever hebben op de adreszijde links onder een soort sieropdruk die de oorspronkelijke gedrukte tekst onleesbaar maakt.
Dat maakt nieuwsgierig. Wat staat daar gedrukt wat niet meer gelezen mag/kan worden? Met behulp een sterke lamp blijkt daar de volgende tekst te staan: Naar aquarellen van G.J.F. Tjassens Keiser Medewerking: Koloniaal Instituut Amsterdam Vermoedelijk heeft deze opdruk te maken met de naamswijziging van het Koloniaal Instituut te Amsterdam, dat vanaf 1949 Koninklijk Instituut voor de Tropen heet. De kaarten zijn namelijk in of vlak na de oorlog gedrukt. In het postzegelvakje staat K 1486. Iedere drukker was in die periode verplicht een zogenaamd Kennummer op al het drukwerk te plaatsen (zelfs sigarenbandjes kregen een K-nummer). Het nummer op deze kaart is van de steendrukkerij De Jong & Co. (Battinga) in Hilversum. De illustrator van deze kaarten is Gerrit Johan Frederik Tjassens Keiser, geboren in 1909. Van hem is alleen bekend dat hij enkele boeken heeft geïllustreerd. Meer leverde een zoektocht op internet niet op, maar wel een interessant lot (sale 2328 lot 182) van het veilinghuis Christie’s uit Amsterdam van 17 april 1997: een setje van 5 kaarten van “G.J.F. Tjessens Kesen” gedateerd circa 1930. Waarschijnlijk is door de opdruk de naam van de illustrator verkeerd gelezen en bij de datering heeft men het nummer K 1486 over het hoofd gezien. Het meest opmerkelijke is de prijs waarvoor dit setje verkocht is: de veilingprijs was geschat op fl. 200,- tot fl. 300,-, maar deze incomplete serie bracht ten slotte zelfs fl. 461,- (gulden!) op. Dat is heel wat meer dan de 6 Euro die de complete serie nu kost. LvD Brabants dorpsleven in Dordrecht Van 6 juli tot en met 15 september 1912 vond in Dordrecht de tentoonstelling "Dordrecht en Omstreken" plaats. Het was een algemene tentoonstelling. Het affiche ontworpen door Cornelis Rol vermeldt de volgende onderdelen: muziek, schilderkunst, bouwkunst, onderwijs, nijverheid, landbouw, handel, bedrijf, scheepvaart, verkeer, sport en scheepsbouw. Op veel internationale, nationale, regionale en lokale tentoonstellingen van eind 19e eeuw en begin 20e eeuw bestond een gedeelte met een nagemaakte oude stad of dorp. Zo ook op deze tentoonstelling, waar een Brabants dorp was ingericht onder de naam "Boerendonck".
Van dit onderdeel van de tentoonstelling zijn ten minste zeven kaarten uitgegeven: * De Molen Boerendonck (verkleinde kopie van de standaardmolen te Uden) * Poort van Boerendonck * Ingang Boerendonck * De vrolijke Burgemeester van Boerendonck * De Burgemeester van Boerendonck * Boerendonck In ’t Limonadehuisken * Boerendonck Huisje van den wever (afgebeelde kaart) De maker van de foto’s is de Dordtse fotograaf H.J. Mühlhaus (1881-1957). Veel meer prentbriefkaarten over het Brabants Dorpsleven zijn te vinden op: www.brabantsdorpsleven.nl LvD Motörhead De afbeelding op de voorkant van de uitnodigingskaart voor de ledenvergadering van de VDP op zaterdag 11 mei a.s. is van de hand van stripmaker Rob Derks en past perfect in het thema van dit jaar: muziek. Rob is geboren in 1974 en was voorbestemd om tekenleraar te worden, maar hij besloot toch om stripmaker te worden. En gelukkig maar! Zijn eerste strips werden gepubliceerd in de magazines De Stripper en Diogenes. Een van zijn eerste creaties was de strip Absolutelee, gebaseerd op zanger Lee Towers. Hiervan is ook een door Rob ontworpen en in 1999 verschenen Boomerang Studycard uitgekomen. De bekendste strip van Rob is Pakje Bakmeel waarvan al diverse albums zijn uitgekomen. Verder verzorgt Rob o.a. de illustraties voor het project Fred van Honderlo van Joris Lutz, en de illustraties voor cd's van de Band zonder Banaan. Voor het cultblad Zone 5300 verzorgt Rob de rubriek Rob'n'Roll Hall of Fame, waarin ook de afbeelding van VDP kaart #149 te bewonderen viel. Een twintigtal muziekportretten die verschenen zijn tussen 2002 en 2010 in de Rob'n'Roll Hall of Fame, zijn gebundeld in een handgemaakt boekje wat nog steeds verkrijgbaar is. Rob is lid van het stripcollectief Noodweer uit Nijmegen, en staat verder bekend om de kijkplaten die hij tekent voor o.a. uitgever Kluitman en Eriks.
Eric Wiggers zal op 11 mei een presentatie geven over strips en stripmakers op prentbriefkaarten, met natuurlijk speciale aandacht voor Rob Derks. EW “Moed, Beleid en Trouw” Op 30 april 1890 vond in de Haagse Trêveszaal de oprichting plaats van de Vereeniging onder de zinspreuk Moed, Beleid en Trouw. Doel van de vereniging was de bevordering van de belangen van de ridders van de Militaire Willems-Orde beneden de rang van officier en ook van hun weduwen en wezen. Deze orde was op 30 april 1815 ingesteld door Koning Willem I. De orde wordt verleend voor daden die getuigen van moed, beleid en trouw.
Ter gelegenheid van de inhuldiging van Koningin Wilhelmina in 1898 gaf deze vereniging geïllustreerde briefkaarten uit. De uitgifte geschiedde met toestemming van de Directeur-generaal van de PTT. De toestemming werd verleend op grond van de postwet van 1892.De uitgifte bestond uit 8 kaarten met vier verschillende afbeeldingen en twee verschillende postwaarden: briefkaarten met zegelafdruk van 2 ½ cent voor binnenlands gebruik en met 5 cent voor buitenlands gebruik. De vier afbeeldingen zijn van 19e eeuwse schilders: C. Bisschop, jonge man voor de spiegel (serie A), Jozef Israëls vissersvrouw op het duin (serie B), Jacob Maris tekening van een molen (serie C) en A.W. Mesdag schepen op zee (serie D) Links staat een bekend portret van Koningin Wilhelmina met daaronder de versierselen van de Militaire Willems-Orde. Waarom bovenaan de kaart “Jubileumjaar 1898” staat gedrukt, blijft onduidelijk, in ieder geval geen jubileum van de Vereeniging of van de Militaire Willems-Orde. De kaarten waren niet in postkantoren, maar in de boekwinkels te koop met een toeslag van 10 cent, die ten dele de handelaar en ten dele de vereniging ten goede kwam. Het was toegestaan gewone briefkaarten te kopen en ze aan de achterzijde te laten bedrukken, maar dat was hier niet het geval, want de kaarten waren aanzienlijk dikker dan normale briefkaarten. Wat was wel het geval? De firma Mouton & Co.te ’s-Gravenhage leverde het zware kunstdrukkarton of krijtkarton aan de drukkerij Enschedé in Haarlem, die de adreszijde met zegel en wapenmantel bedrukte. De ongesneden bedrukte vellen gingen vervolgens terug naar Mouton die de andere zijde bedrukte met onder meer portret van de koningin Wilhelmina en de bovengenoemde kunstwerken. Omdat de briefkaarten via andere kanalen dan postkantoren verkocht zijn, beschouwen veel poststukkenverzamelaars deze kaarten niet als officiële door de posterijen uitgegeven kaarten.Gelukkig kunnen deze niet-officiële geïllustreerde briefkaarten nog wel een plekje krijgen in een verzameling prentbriefkaarten. Overigens drukte Mouton & Co. uit Den Haag ook gewone prentbriefkaarten, zoals van de Keukenhof in Lisse. LvD Gustaaf Adolf HeinzeOp een kaart van de uitgever Trenkler uit 1907 staat een monument in een plantsoen. Daarop valt te lezen “G.A. Heinze 1821-1904 Stichter der Nederlandsche Toonkunstenaars Vereeniging. Zijne vrienden en vereerders”. Dit was de componist en dirigent Gustaaf Adolf Heinze. Samen met onder meer Richard Hol was hij in 1875 de oprichter van de bovengenoemde vereniging. Richard Hol schreef in 1900 in het tijdschrift Eigenhaard een artikel met de titel “Op de 80ste verjaardag van Gustaaf Adolf Heinze 1 oktober 1900”. Dat komt overeen met de gegevens uit het Nieuw Nederlandsch Biografisch Woordenboek: geboren 1 oktober 1820 te Leipzig en overleden 20 februari 1904 te Muiderberg. Het opschrift op het monument met het geboortejaar 1821 is echter toch juist, want Heinze hield om onbekende reden 1820 als jaar van zijn geboorte aan.Het monument dat op 19 oktober 1904 in het Meentplantsoen in Muiderberg is geplaatst, draagt het signatuur v. Tetterode 1904. De maker is de beeldhouwer Leendert Maurits van Tetterode (1869-1921). Heinze woonde vanaf 1884 tot aan zijn dood in de villa Caecilia, verderop aan de Brink. Een van zijn composities heette Sancta Caecilia. Er is ook een kaart uitgegeven door de Vereeniging tot Bevordering van het Vreemdelingen Verkeer Floris V met zijn portret en het begin van het notenschrift van deze compositie.
LvD Huis ten Bosch Veel geluk in uw nieuwe woning
Huis ten Bosch is een zomerverblijf in het Haagsche Bosch gebouwd door Pieter Post (in 1645 en volgende jaren) voor Amalia van Solms, de vrouw van stadhouder Frederik Hendrik. In de periode 1734-1737 is het paleis verbouwd en uitgebreid door Daniël Marot. Het kleine paleis is vooral bekend door de Oranjezaal met 31 schilderijen ter nagedachtenis aan Frederik Hendrik. Ze zijn geschilderd door onder meer Jacob Jordaens, Caesar van Everdingen, Jacob van Campen, Gerard van Honthorst, Pieter de Grebber en Jan Lievens. Ook de eetzaal naar ontwerp van Daniël Marot met grisailles van Jacob de Wit, de Chinese zaal en de Japanse zaal behoren tot de bezienswaardigheden. Na de Franse inval van de Republiek in 1795 was het paleis korte tijd als Nationale Kunst-Galerij voor het publiek geopend. De eerste koning die het paleis bewoonde was Lodewijk Napoleon, veel van de meubelen die hij invoerde, bevinden zich nog in het paleis. Na de Franse tijd werd het weer woonhuis van de Oranjes. Koningin Wilhelmina stelde het paleis in 1899 en 1907 beschikbaar voor de Haagse vredesconferenties. Sinds 1981 woont Koningin Beatrix in het paleis. Na haar aftreden in april 2013 zullen Willem-Alexander, Maxima en de kinderen de nieuwe bewoners van het paleis zijn. Kaart 1: Achterzijde Huis ten Bosch. Uitgever Trenkler, Leipzig. Kaart 2: Veel geluk in uw nieuwe Woning. Onbekende Duitse uitgever. LvD KlederdrachtkaartDeze kaart vormt de eerste kaart van een grote serie glanzende klederdrachtkaarten van alle provincies, uitgegeven door De Tulp in Haarlem. Op de adreszijde staat de tekst:
Serie voor over 100 jaren. Album Blz. 1. No. 1 Uitgave N.V. Haarl. Photo & Lithogr. Kunstinrichting “De Tulp”. Hoewel de tekenaar op de kaart niet vermeldt staat, is die wel te achterhalen. De tekeningen zijn afkomstig van het boek: Nederlandsche Kleederdragten naar de natuur getekend door Valentyn Bing en Braet von Überfeldt, uitgegeven door de uitgever Buffa & Zonen in Amsterdam in 1850-1857. Het zijn dus klederdrachten die in de tijd van de uitgifte van de kaart omstreeks 1910 niet meer voorkwamen. De tekenaars zijn Jan Braet von Überfeldt (1807-1894) en Valentijn Bing (1812-1895). In 1978 gaf uitgever Terra uit Zutphen een facsimile van het boek uit. LvD Kabouter-kalenderkaarten Bekend zijn de kalenders, waarbij na afloop van de maand, de afbeelding uitgeknipt of afgescheurd kan worden om deze daarna als ansichtkaart te gebruiken. De hier getoonde kabouter-kalenderkaarten zijn echter zelfstandige kaarten die met een touwtje door de twee gaatjes als kalender gebruikt kunnen worden. Waarschijnlijk is het een serie van vier kaarten geweest, die eind 1944 is uitgekomen. Gezien de papierschaarste in de oorlog is dat toch wel uitzonderlijk. Achterop de kaart staan twee K-nummers, K1671 en K1676, dit zijn de kennummers van de Leidsche Drukkerij en de Nederlandsche Rotogravure Maatschappij. De kaarten zijn getekend door de illustrator/kunstenaar Jan Wiegman (1884-1963). Hij illustreerde naast kaarten veel kinderboeken.
De uitgever van deze kaarten is Joh. L. van Lith uit Leiden. Dit is de uitgever Johan Lambert van Lith, geboren op 24 april 1886 te 's-Hertogenbosch. Na afloop van zijn schooltijd, was hij bij verscheidene firma’s in het drukkerijbedrijf werkzaam. In 1914 kwam hij in Leiden bij de Nederlandsche Rotogravure Maatschappij werken, welk toen ruim een half jaar bestond. In verschillende functies was hij daar werkzaam, totdat hij in 1920 werd belast met de leiding van de afdeling, die uitgaven voor het katholieke volksdeel drukte. Een jaar later in 1921 begon hij voor eigen rekening. Hij richtte de uitgeverij Ars Catholica op en was lange tijd de enige, die zich in Nederland bezig hield met de uitgave van illustratief religieus drukwerk op katholiek gebied, zoals bidprentjes, platen en prentbriefkaarten. De uitgeverij was gevestigd aan de Nieuwe Mare 21 te Leiden. LvD Delfts blauwe kaarten Naast zwart-wit-kaarten en veelkleurige kaarten zijn er ook eenkleurige kaarten, meestal in blauw of bruin. Veel van de blauwe kaarten hebben typisch Nederlandse afbeeldingen, zoals molens en klederdrachten. De kleur blauw komt erg overeen met de kleur van Delfts blauw aardewerk. Ik noem ze Delfts blauwe kaarten niet alleen omdat ze blauw zijn, maar ook omdat sommige kaarten een merk dragen dat vrijwel overeenkomt met het merk van de aardewerkfabriek De Porceleyne Fles: een flesje met daaronder het monogram JT en daaronder de tekst “Delft”. Vanaf 1876 is dit merk gebruikt door Joost Thooft en opvolgers. De Porceleyne Fles is als enige overgebleven van alle Delfts aardewerkfabrieken.
Er zijn twee uitgevers bekend die dit merk gebruiken. Op de afgebeelde kaart staat het merk van de Porceleyne Fles met daarnaast de letter R. Ook de Duitse Osnabrücker Papier Fabrik maakte van dit merk gebruik, met eronder een driepas met de letters O P F. De afgebeelde molen op de kaart is een voor Nederland bijzonder type molen. Achterop de molenkap staat een molentje. Dit is het zelf-kruiend systeem waarmee de wieken van de molen steeds recht op wind komen te staan. De molenaar hoeft de kap van de molen niet meer met de hand te kruien, dat wil zeggen op de wind te draaien. Dit was een systeem dat in het noorden van Nederland spaarzaam is gebruikt, maar wel veel in Duitsland is toegepast. Het is niet bekend welke molen is afgebeeld. Mogelijk is het een Duitse molen, hoewel deze uitgever ook kaarten met Hollandse molens heeft uitgegeven. LvD Voorhuis Rembrandthuis Op deze interieurfoto staat rechts “Het voorhuys met de nieuw ontworpen trap” en op de achterkant staat “J.H. Martelhoff (Amateur) Rustenb. str. 288, Amsterdam.”
Exact dezelfde foto is ook als kaart uitgegeven door de Amsterdamse uitgever J. Vlieger. Die kaart leert ons dat het hier gaat om het Rembrandthuis in Amsterdam. In 1911 is het Rembrandthuis opengesteld voor het publiek, waarschijnlijk dateert deze kaart uit dit jaar of iets later. De fotograaf van deze kaart is Johannes Hendrikus Martelhoff, geboren op 23 mei 1876 te Zutphen en overleden 4 november 1959 te Haarlem. Op 11 februari 1901 verhuisde hij van Utrecht naar Amsterdam en sedert 1902 werkte hij als fotograaf bij de Dienst Stadsdrukkerij aldaar. Waarschijnlijk heeft hij in die functie een aantal foto’s van het Rembrandthuis gemaakt die later uitgegeven zijn door Vlieger in Amsterdam. Martelhoff was ook de exploitant van de Aethera Bioscope, een reizende biocoop. LvD Prentbriefkaart met onbetaald antwoord In 1892 nemen Johannes Blankwaardt (1869-1934) en H. Th Schoonhoven boekhandel Visser in ’s-Gravenhage over. Tot 1915 blijven zij compagnon in boekhandel, kunsthandel en uitgeverij aan Noordeinde 8. Omstreeks 1900 vestigt het bedrijf zich in de Emmastraat 10 in Rijswijk. Blankwaardt een Schoonhoven zijn vooral bekend als uitgevers van boeken. Zo gaven zij in 1920 de eerste Nederlandse editie van “Tarzan en de Apen” uit. Daarnaast hebben ze verscheidene kaarten uitgegeven.
Een vrij ongebruikelijke kaart of beter kaarten van deze uitgeverij zijn twee aan elkaar vastzittende kaarten, de ene met de tekst BRIEFKAART en de andere met de tekst ANTWOORD-BRIEFKAART op de achterzijde. De bedoeling was om beide kaarten te versturen en de kaart die niet geadresseerd was aan de afzender terug te sturen. Dat lijkt wel een beetje op een briefkaart met betaald antwoord, die hebben bestaan van 1872 tot 1971. Alleen hoefde de geadresseerde bij deze briefkaarten geen postzegel te plakken en bij de kaarten van Blankwaardt en Schoonhoven wel. De afgebeelde kaarten zijn niet verstuurd en de toenmalige eigenaar heeft ze van elkaar losgescheurd. Toch is aan de scheur te zien dat de twee kaarten bij elkaar passen. Er is een paar bekend met Prinses Juliana in Axelse en Koningin Wilhelmina in Friese klederdracht zittend en een paar kaarten waarbij beiden in dezelfde klederdracht staan. Beide foto’s zijn steeds van twee fotografen, die in Axelse klederdracht van fotograaf H. Deutmann uit Den Haag en die in Friese klederdracht van de fotograaf C.B. Broersma uit Leeuwarden. De drukker is de Nederlandsche Rotogravure Maatschappij uit Leiden (NRM). LvD Anaglief of anaglyph De kaart lijkt op een misdruk, maar is dat niet. Als deze kaart met een stereobril wordt bekeken ontstaat een afbeelding met een stereoscopisch effect (ook wel 3D-effect). Dit effect ontstaat door het over elkaar heen drukken van twee complementaire kleuren, rood en groen. Een dergelijke afbeelding heet een anaglief. De stereobril is een bril met een rood en een groen glas (zie figuur). Een dergelijke bril filtert uit de anaglief twee verschillende beelden. Het linker oog ziet alleen het rode beeld in zwart, en het rechteroog ziet alleen het groene beeld in zwart. Tegenwoordig is cyaan de meest gebruikte kleur in plaats van groen.
De methode is al lang bekend, want in 1853 publiceert Wilhelm Rollman uit Leipzig in Annalen der Physik al over deze methode. De eerste die deze anagliefen op papier afdrukte was de fransman Louis Arthur Ducos du Hauron (1837-1920) in 1891. De afgebeelde kaart is een Duitse kaart, uitgegeven door Verlag plastischer Druckbilder uit Dresden. LvD |
AuteursDeze blog wordt afwisselend geschreven door Lodewijk van Duuren, Eltina Dijkstra en Leon Zijlmans. Categorieën
Alles
Archief
Juli 2024
|